رابطه‌ی بین پایداری خاکدانه و تشکیل اندوده‌ی سطحی و اثر آن بر فرسایش خاک در شرایط آزمایشگاهی

  تشکیل اندوده­ی سطحی از مشکلات رایج زمین­های زراعی مناطق خشک و نیمه خشک بوده و به گونه­ای محسوس بر فرآیندهای نفوذپذیری و فرسایش خاک تأثیر می­گذارد. در این پژوهش، 18 نمونه خاک سطحی از استان­های گیلان، قزوین و زنجان انتخاب و پس از اندازه­گیری ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی آن، میانگین وزنی و هندسی و بعد فرکتال خاکدانه­ها نیز محاسبه گردید. هر نمونه خاک با استفاده از یک سینی پاشمان (30×35 سانتی­متر) به مدت 30 دقیقه تحت بارش مصنوعی قرار گرفت و شدت فرسایش ناشی از بارندگی و رواناب در فاصله­های زمانی گوناگون اندازه­گیری شد. پس از پایان آزمایش، نمونه­های دست­نخورده­ی اندوده­ی سطحی جمع­آوری گردید و پس از تهیه­ی مقاطع نازک، اندوده­ی سطحی تشکیل شده با نرم افزار Image tools از راه تعیین درصد تخلخل مورد بررسی قرارگرفت. رگرسیون چند متغیره، برای آزمون رابطه­ی بین پایداری خاکدانه و ویژگی­های خاک و بین میزان رواناب و فرسایش و پایداری خاکدانه بکار رفت. نتایج نشان داد که رابطه­ای معنی­دار بین نمایه­های پایداری خاکدانه و تشکیل اندوده­ی سطحی وجود دارد، اما در این میان، رابطه­ی بین میانگین هندسی قطر خاکدانه­ها و درصد تخلخل اندوده­ی سطحی دارای ضریب تشخیص بالاتری بود. پایداری خاکدانه خود با بافت و ماده­ی آلی همبستگی داشت. میزان فرسایش و رواناب نیز تابعی از ویژگی­های خاک از جمله بافت، ماده­ی آلی، درصد سدیم تبادلی و پایداری خاکدانه بود.